26 Apr Homo homini lupus: Όσα πρέπει να ξέρετε για την κακία.
«Εν τη προαιρέσει η μοχθηρία και το αδικείν» Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.)
Μετάφραση: Η μοχθηρία και η αδικία υπάρχουν από πρόθεση
Ίσως πολλοί να έχετε αναρωτηθεί τι είναι η κακία. Εμείς πάντως ως ειδικοί στο χώρο της ψυχικής υγείας αναρωτιόμαστε για αυτό το φαινόμενο κάθε μέρα. Η ματιά του ειδικού μας επιτρέπει να το αναγνωρίζουμε καθημερινά, αλλά και να βοηθάμε τους ανθρώπους γύρω μας να προστατευτούν από την κακία και τους φέροντες αυτήν. Ας δούμε λοιπόν μερικά από τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων που χρησιμοποιούν την κακία για να αρχίσουμε να προστατευόμαστε από αυτούς.
Κατ’ αρχάς ποτέ ένας άνθρωπος με κακία δεν αναλαμβάνει την ευθύνη του εαυτού του και των πράξεων του, δεν ασκεί αυτοκριτική, αλλά αντίθετα θεωρεί ότι μόνο οι άλλοι φταίνε κι έτσι μπορεί να γίνει επιθετικός σε όσους του ασκούν κριτική. Ως εκ τούτου μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ένας κακός άνθρωπος αρνείται να έχει ενοχές καθώς δεν αντέχει το βάρος και τον πόνο ενός τέτοιου συναισθήματος. Επιπλέον, οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν την κακία είναι βαθιά κομπλεξικοί. Μέσα στην προσπάθεια τους να ανεβάσουν τον εαυτό τους, θα ασκήσουν κάθε επιρροή για να το πετύχουν, χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο μέσο, ακόμα κι αν αυτό συνεπάγεται το ψυχικό γκρέμισμα του άλλου. Είναι ικανοί δηλαδή να ρουφήξουν τη ζωή και τον ψυχικό παλμό από τον άλλο με πράξεις και σκληρά λόγια, με υπονοούμενα και «μπηχτές», τις οποίες φυσικά ποτέ δεν παραδέχονται ως τέτοιες, αλλά απλά τις αποδίδουν σε ερμηνευτική παρανόηση του άλλου και ποτέ σε δική τους κακιά πρόθεση. Βλέπετε, η κακία λειτουργεί παρασκηνιακά καθώς αυτός που τη χρησιμοποιεί φοβάται ότι δεν θα αντέξει μια κατά μέτωπο αντιμετώπιση. Ένας άνθρωπος με κακία προσπαθεί να ελέγξει τις ανθρώπινες σχέσεις, πολύ συχνά και να χειραγωγήσει τους άλλους – ένα χαρακτηριστικό που ο ψυχολόγος Delroy Pauhlus ονομάζει μακιαβελισμό – για να πετύχει τους σκοπούς του ακόμα κι αν χρειαστεί να δηλητηριάσει και να καταστρέψει τις σχέσεις γύρω του.
Φυσικά η εικόνα που προσπαθούν να προβάλλουν προς τα έξω αυτοί οι άνθρωποι είναι τέλεια. Η ζωή τους είναι υπεράνω κάθε κριτικής και υποψίας ντροπής ενώ προκειμένου να διατηρήσουν την κοινωνική τους υπόσταση, είναι ικανοί για τα πάντα. Χρησιμοποιούν το ψέμα ώστε να αποκρύψουν τα κίνητρα τους και να χειριστούν τις καταστάσεις προς όφελος τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται στη δική τους πραγματικότητα κι όταν αυτή καταρρέει, να αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν το σύμπαν να τους αδικεί ενώ αυτοί είναι πάντα καλοί και πράττουν πάντα δίκαια. Σε τέτοια επίπεδα μπορεί να φτάσει η τυφλότητα τους…
Οι άνθρωποι που έχουν κακία συνήθως είναι κι εξαιρετικά πλεονέκτες. Προφανώς μέσω των χρημάτων νιώθουν ότι αποκτούν δύναμη κι εξουσία καθιστώντας τους εαυτούς τους ανίκητους κι εξυπηρετώντας έτσι τον ναρκισσισμό τους. Με την άσκηση της εξουσίας καταπολεμούν τη βαθιά αίσθηση ανεπάρκειας που τους διακατέχει. Η κακία επιλέγει, βλέπετε, τους στόχους της. Οι αδύναμοι (και δυστυχώς σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και τα παιδιά) είναι οι πιο εύκολοι στόχοι που δε θα προβάλλουν αντίσταση – αν φυσικά αντιληφθούν τι άτομο έχουν απέναντι τους. Ένα επιπλέον σημαντικό χαρακτηριστικό είναι αυτό που εμείς οι ειδικοί ονομάζουμε ψυχοπάθεια, δηλαδή την αναισθησία και την απάθεια για τα συναισθήματα των άλλων. Με πιο απλά λόγια, μην περιμένετε ποτέ από έναν κακό να νοιαστεί για το τι νιώθετε. Μην προσπαθήσετε να του το εξηγήσετε. Ματαιοπονείτε…
Και τώρα ερχόμαστε στο πώς να προστατευτούμε από τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν την κακία. Πρώτος και βασικός κανόνας: Πρέπει να απομακρυνθούμε το συντομότερο δυνατό. Να βάλουμε τα όρια μας με σαφήνεια και να μην ασχοληθούμε καν με το να εμπλακούμε σε επιχειρηματολογία μαζί τους. Δεύτερον, είναι απαραίτητο να καταλάβουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι ΔΕΝ αλλάζουν. Κι όχι, δεν θα συμβεί το θαύμα της αγάπης. Για να αλλάξει κανείς, πρέπει να το θελήσει ο ίδιος και να επανεκπαιδευτεί σε άλλες συνήθειες. Η αγάπη μας και μόνο δεν αρκεί. Τρίτον και τελευταίο, θα πρέπει να τους απομονώσουμε για να μη μας βλάψουν περαιτέρω και να προχωρήσουμε στη ζωή μας χωρίς να ασχοληθούμε ξανά μαζί τους.
Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι σκοτεινές πλευρές έχουμε όλοι μας. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Το βασικό είναι να μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε, να διοχετεύσουμε την ενέργεια τους σε δημιουργικότητα, να τις μετουσιώσουμε. Αυτή είναι άλλωστε η έννοια της Σκιάς του Γιουνγκ, μια δημιουργική δυναμική που όσο την αναγνωρίζουμε και την αξιοποιούμε ως τέτοια, τόσο παραπάνω ενσωματώνεται στην ενσυνείδητη ζωή μας και παύει να μας απειλεί με τη σκοτεινή ενέργεια της. Οι άνθρωποι που λειτουργούν με κακία αποτυγχάνουν στο να συνειδητοποιήσουν αυτή τη σκοτεινή ενέργεια. Κι όπως πολύ όμορφα το τοποθέτησε ο Γιουνγκ, «οι άνθρωποι δεν διαφωτίζονται με το να φαντάζονται φιγούρες φωτός, αλλά με το να συνειδητοποιούν το σκοτάδι μέσα τους».