26 Apr Προσωπική ευθύνη: ευθύνη ζωής
«Ο μόνος τρόπος να συμφιλιωθούμε με το παρελθόν είναι να αλλάξουμε το μέλλον»
Irvin Yalom, Αμερικανός ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής
Αρκετά συχνά στις μέρες μας πλέον ρωτάμε τον εαυτό μας «τις πταίει», ποιος ή τι φταίει κι έχουμε καταλήξει να βιώνουμε αρνητικές καταστάσεις σε μια οικογένεια, σε μια σχέση ή/και σε μια κοινωνία που νιώθουμε ότι παραπαίει κι ότι σύντομα καταρρέει. Συνάμα ωστόσο βιώνουμε μια ανημποριά, μια αίσθηση ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Κάτι μας εμποδίζει. Ο άλλος είναι πιο δυνατός, οι εξωγενείς παράγοντες είναι ανεξέλεγκτοι, δεν μπορούμε να ορίσουμε τη μοίρα μας γιατί οι άλλοι «εκεί έξω» είναι απλά ο εχθρός. Κι ο εχθρός είναι πάντα δυνατότερος.
Ωστόσο αρνούμαστε να κατανοήσουμε ότι ο εχθρός είναι μέσα μας: είμαστε εμείς οι ίδιοι που απλά φοβόμαστε να αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη, την ευθύνη του να κατανοήσουμε πώς έχουμε οδηγηθεί ως εδώ, ποιες καταστάσεις μας έμαθαν να βλέπουμε τον εαυτό μας ως αδύναμο κι απλά να παραδινόμαστε. Όταν τα πράγματα πάνε καλά, δεν υπάρχει φυσικά λόγος να γκρινιάζουμε, ακόμα κι αν ξεχνάμε – ή, ακριβέστερα, θέλουμε να ξεχάσουμε – στιγμές όπου το πραγματικό πρόβλημα κάνει την εμφάνιση του. Και για να δώσουμε ένα παράδειγμα που συναντάμε πολύ συχνά στην ψυχοθεραπεία και στη ζωή, ας φανταστούμε μια γυναίκα που βιώνει ενδοοικογενειακή βία. Όταν ο σύζυγος της την κακοποιεί λεκτικά ή/και σωματικά, εκείνη μπορεί προς στιγμήν να αντιδράει, μετά από λίγο όμως εφευρίσκει χίλιες δυο «δικαιολογίες» που καταλήγουν με μαθηματική ακρίβεια στο ότι η ίδια κάτι έκανε και εισέπραξε τέτοια συμπεριφορά, εξωραΐζοντας την προβληματική συμπεριφορά του άντρα της. Στην ουσία φοβούνται. Και αυτή και αυτός. Κι έτσι δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη τους. Αυτός την ευθύνη της αδυναμίας που βιώνει και τον κάνει να ξεσπά. Εκείνη την ευθύνη της δύναμής της που αρνείται από φόβο γιατί αν αποδεχτεί τη δύναμη της, θα πρέπει να αλλάξει τη ζωή της. Και πόσοι από εμάς έχουμε την τιμιότητα να κοιτάξουμε τον εαυτό μας βαθιά και να κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές; Φυσικά η άρνηση της προσωπικής ευθύνης δεν περιορίζεται σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, αλλά τη συναντάμε σε κάθε τομέα της ζωής μας. Από το να σπουδάσουμε αυτό που αγαπάμε κι όχι αυτό που οι άλλοι μας επιβάλλουν, το να απαγορεύσουμε στον εργοδότη μας να μας παρενοχλεί σεξουαλικά, από το να τολμήσουμε να πούμε σε κάποιον πόσο τον αγαπάμε, μέχρι το να πάμε διακοπές εκεί που θέλουμε εμείς και να μην πραγματοποιούμε συνέχεια τις επιθυμίες του άλλου.
Κι όχι, δεν είναι αργά να αλλάξουμε. Ποτέ δεν είναι. Όσο ζούμε, υπάρχουν ευκαιρίες. Αρκεί να αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη. Δεν είναι ο άλλος, ΕΜΕΙΣ είμαστε υπεύθυνοι για τη ζωή μας και μόνο εμείς. Μέσα στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας, ακούραστα το επαναλαμβάνουμε για να καταλάβει ο θεραπευόμενος πόση ευθύνη, άρα και δύναμη έχει. Και μόλις την κατανοήσει και την αναλάβει, τότε θα αλλάξει το παρόν και το μέλλον του. Θα φτιάξει τη ζωή του σύμφωνα με τα δικά του πρότυπα σεβόμενος τον εαυτό και τον συνάνθρωπο. Θα μάθει να αγαπά και να χαίρεται. Θα μάθει να εξελίσσεται μέσα από τις δοκιμασίες της ζωής. Κι εν τέλει θα καταφέρει αυτό που μας λέει ο Yalom. Θα συμφιλιωθεί με το παρελθόν του γιατί θα έχει αλλάξει το μέλλον του.